تعریف عزت نفس و چگونگی افزایش آن
عزت نفس، اصلی مهم در مسیر بهبود فردی است چرا که در جنبه های مختلف زندگی و کیفیت روابط ما می تواند مؤثر باشد؛ در برخوردمان با مردم، در میزان پیشرفت و ترقی ما، درارتباطات کاری و خانوادگی، همچنین در رویارویی با مشکلات و میزان موفقیت ما.
خیلی از افراد عزت نفس را با اعتماد به نفس یکی می دانند، در حالی که عزت نفس معنا و مفهموم گسترده تری نسبت به اعتماد به نفس دارد به گونه ای که می توان گفت شاید فردی از اعتماد به نفس بالایی برخوردار باشد ولی یک جو عزت نفس نداشته باشد. برخی افراد می توانند بسیار موفق هم ظاهر شوند ولی در عین حال عزت نفس پایینی داشته باشند. پس لازم است با این واژه به طور کامل آشنا شویم.
تعریف عزت نفس
درباره تعریف عزت نفس نظریات متعددی وجود دارد:
کریستوفر مراک یکی از نظریه پردازان در این مورد معتقد است که عزت نفس ترکیبی از دو عامل می باشد:
- احساس شایستگی
- احساس ارزشمندی
ناتانیل براندن در کتاب psychology of self esteem چنین می گوید:
عزت نفس دارای دو جنبه است که با هم مرتبط می باشند، نخست احساس کارآمدی شخصی و دیگر احساس ارزش شخصی. به اعتقاد این نظریه پرداز، عزت نفس ترکیبی است از اعتماد به نفس و احترام به خود، یعنی فرد به توانایی ها و شایستگی های خود برای داشتن یک زندگی موفق باور و ایمان دارد.
بنابراین در بیان تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس می توان این گونه گفت که در واقع عزت نفس در برگیرندهی اعتماد به نفس است چرا که اعتماد به نفس یعنی باور توانمندی و پیوند با نیروی درونی خویش ، اما برای داشتن عزت نفس ، علاوه بر این مورد، علاقه داشتن به خود واقعی و ارزشمند دانستن آن نیز از اهمیت ویژهای برخوردار است.
تفاوت دیگر در آن است که واژه اعتماد به نفس در زندگی ما زمانی به کار می رود که مهارت کافی را برای انجام آن کار به خصوص داشته باشیم. مثلاً ما نمی توانیم بگوییم در کل اعتماد به نفس بالایی داریم بلکه می گوییم در انجام این کار اعتماد به نفس کافی را دارم که آن هم تنها به واسطه تمرین و تکرار حاصل می شود.
اما عزت نفس یک خصوصیت کلی است و ما نمی توانیم بگوییم من درانجام این کار عزت نفس دارم و در انجام کار دیگر فاقد عزت نفس هستم. عزت نفس را باید همواره در همه ی شرایط زندگی دارا باشیم تا بتوانیم بگوییم من فردی با عزت نفس بالا هستم.
از آنجایی که عزت نفس ریشه و بنیان وجودی ماست، بنابراین کمبود آن هم می تواند ریشه بسیاری از مشکلات ذهنی و رفتاری ما باشد.
عزت نفس پایین
عزت نفس پایین تردید به خود را موجب می گردد. فردی که عزت نفس پایینی دارد همواره با خود می گوید: تو آنقدرها ارزشمند نیستی، تو توانایی و لیاقت رسیدن به خواسته هایت را نداری. در حقیقت این خصیصه می تواند منشأ احساسات منفی و اختلالات روانی همچون؛ نگرانی، پرخاشگری، خجولی، انزوا طلبی و فقدان خودانگیختگی گردد.
افرادی که عزت نفس پایینی دارند همیشه نگاه بدبینانه ای نسبت به خود و زندگی دارند، تا جایی که خیلی وقتها این بدبینی جای خود را به تنفر هم می دهد. آنها نمی توانند با دیگران ارتباط خوبی برقرار کنند، دنیا را جای امنی نمی دانند و از بیان خواسته های خود و انتقاد سازنده عاجزند.
عزت نفس بالا
داشتن عزت نفس بالا باعث می شود فرد همیشه ارزش های وجودی خود و دیگران را بشناسد و به آن ها ارج نهد. چنین افرادی همیشه قدردان هستند و به توانایی های خود واقفند. اگر در کاری هم شکست بخورند باعث نمی شود که از ادامه کار دست بردارند، از اشتباهات خود تجربه کسب می کنند و برای پیشرفت بیشتر به نظرات و پیشنهادات دیگران گوش می دهند. افرادی که عزت نفس بالایی دارند اصولاً واقع گرا هستند و در زندگی بر اساس ارزشها ی خود حرکت می کنند. آنها در برقراری روابط واقعی نه ریا کارانه بسیار قوی هستند و از بیان خواسته های خود و دنبال کردن هدف های ارزشمند احساس عجز و ناتوانی نمی کنند.
با دانستن خصوصیات افراد با عزت نفس بالا و پایین، به نظرتان شما جزء کدام دسته هستید؟ اگر عزت نفس بالایی دارید که به خود تبریک بگویید ولی چنان چه از عزت نفس پایینی برخوردار هستید، نگران نباشید، نکات زیر به آموزش شما برای بالا بردن عزت نفس تان به شما کمک خواهد کرد.
چگونه عزت نفس خود را افزایش دهیم:
- خود را به درستی بشناسید. نقاط ضعف و قوت خود را بنویسید. این کار به شما کمک می کند تا خود را واقع بینانه و صادقانه بشناسید.
- اهدافی دست یافتنی برای خود قرار دهید. با گام های کوچک شروع کنید و خیلی به خود سخت نگیرید.
- برای خود وقت اختصاصی تعریف کنید و در آن زمان، تنها به علایق خود بپردازید. این گونه به خواسته های درونی تان توجه کنید و به آن ها احترام بگذارید.
- مسئولیت پذیری و انجام کارهای متفاوت را تجربه کنید. افرادی که از عزت نفس پایینی برخوردارند، از پذیرش مسئولیتهای جدید امتناع میکنند زیرا از شکست میترسند. آنها تنها کارهایی را انجام میدهند که در آن از تواناییهای بالاتری برخوردار باشند. یکی از راه های افزایش عزت نفس این است که، سعی کنید به صورت داوطلبانه مسؤلیت بعضی کارها را به عهده بگیرید و در صورتی که در انجام آن کار موفق نبودید آن را بیان کنید و درباره عدم موفقیت و نقاط ضعف خود با دیگران صحبت کنید
- تحت هیچ شرایطی خود را با دیگری مقایسه نکنید. هر کسی در زندگی شرایط خاص خود را دارد و شما هم از این اصل مستثنی نیستید. پس بپذیرید که منحصر به فرد هستید.
- کامل گرا یا کمال گرا نباشید. شما انسان هستید و هرگز نمی توانید کامل باشید. دچار اشتباه می شوید همان گونه که خیلی از افراد موفق هم بارها و بارها راه را به خطا رفته اند تا بالاخره توانسته اند موفق شوند. به خود اجازه اشتباه کردن بدهید و از آن ها تجربه کسب کنید تا باعث رشد شما گردند. کامل گرایی و ترس از شکست مانع بزرگی بر سر راه رشد و پیشرفت شما خواهند بود.
- خودپذیر باشید. خود را همان گونه که هستید دوست بدارید و برای خود ارزش قائل شوید. با خود مهربان باشید و در حق خودتان سخت گیر نباشید. به کارهای مثبت خود افتخار کنید و به خاطر انجام گامی کوچک و مثبت خود را تشویق کنید.
- به هیچ عنوان با جملات منفی دست به تحقیر و تمسخر خود نزنید.
- خود را مورد سرزنش و انتقاد قرار ندهید. با به تصویر کشیدن رفتار و گفتارهای اشتباه گذشته در خود احساس منفی ایجاد نکنید. احساسات منفی حال شما را بد می کند و از انرژی مثبت درونی شما می کاهد. خاطرات و افکار منفی را در ذهن خود پرورش ندهید، به آنها بها ندهید و تنها با پذیرش اشتباهات گذشته، افکار خود را بر روی اهداف ارزشمند و اعمال مثبت متمرکز کنید.
- احساس گناهکار بودن را از خود دور کنید. افرادی که عزت نفس پایینی دارند، دائماً فکر می کنند که باعث ناراحتی و رنجش دیگران شده اند. از این احساس تا آنجا که می توانید دوری کنید.
- خود را انسانی ارزشمند بدانید. هر چقدر بر این باور درونی اصرار بورزید، مؤلفه های دیگر عزت نفس بالا را در خود پرورش داده اید.
- دنیای واقعی را بیشتر تجربه کنید و خود را در شرایط واقعی قرار دهید. برای این کار تا آنجا که می توانید از شبکه های مجازی دوری کنید و از اینکه خود را به شکل غیر حقیقی در این فضاها معرفی کنید جداً خودداری نمائید.
- از تمرینات ذهن آگاهی و مدیتیشن بهره ببرید. این تمرینات به آرامش فکری شما کمک شایانی خواهند کرد.
- آگاه باشید که افزایش عزت نفس یک فرایند همیشگی است. با انجام مستمر این تمرینات، رفتار کردن به شیوه ی انسان های دارای عزت نفس بالا برای شما عادت می شود. در صورت خروج از مسیر هم نگران نباشید. شما دیگر فردی آگاه هستید و هر زمان از خط خارج شوید متوجه خواهید شد. بنابراین صبور باشید و دوباره به مسیر برگردید.
خود را شایسته زندگی شاد بدانید و فراموش نکنید، که هر چقدر بیشتر برای خودتان ارزش قائل شوید دیگران نیز برای شما ارزش بیشتری قائل خواهند شد.
دیدگاهتان را بنویسید