چگونه ارزش های خود را بشناسیم و زندگی مان را غنی سازی کنیم
دانستن این که چه کسی هستید و می خواهید چگونه انسانی باشید یکی از کلیدی ترین گام ها برای موفقیت است.
اگر قبل از اینکه مشخص کنیم چه کسی می خواهیم باشیم، بر اساس شرایط و نگاه کردن به زندگی های دیگران برای خود اهدافی تعیین کنیم و به دنبال آن برویم، درست مثل این است که ابتدا یک دست مبل بخریم بعد با توجه به مدل، اندازه و رنگ آن به دنبال خانه ای باشیم که اندازه نشیمن آن با اندازه مبل و رنگ دیوارهایش با رنگ مبلمان خریداری شده همخوانی و هماهنگی داشته باشد.
خوب چنین کاری نه تنها هوشمندانه نیست، بلکه کلی از وقت و انرژی ما را هم هدر می دهد. در مسیر زندگی نیز اگر ما ارزش های خود را به درستی نشناسیم و اولویت آن ها را در زندگی خود تعیین نکنیم، نمی توانیم زندگی موفق، غنی و بامعنایی داشته باشیم.
در این مقاله ابتدا به تعریف ارزش ها و آگاهی بیشتر از نقش مهم آن ها در زندگی خواهیم پرداخت و سپس با طرح سؤالاتی سعی می کنیم تا ارزش های خود را تعریف و تعیین نماییم.
ارزش ها چه هستند؟
ارزش ها اصولی هستند که ما آزادانه آنها را انتخاب می کنیم و مسیر زندگی خود را بر اساس آن ها هدایت می کنیم. این انتخاب کاملاً شخصی و درونی است و هیچ اجبار و فشاری از سوی جامعه یا فرهنگ خانواده نباید در تعیین آن تأثیر داشته باشد.
ارزش ها تمایل عمیق قلبی ما هستند، برای این که می خواهیم چگونه انسانی باشیم و با افراد و دنیای پیرامون خود چگونه ارتباط برقرار کنیم؟
ارزش ها اقدام ها یا کیفیت اقدام های ما هستند. وقتی در جهت آن ها حرکت می کنیم، احساس سرزندگی خواهیم کرد و حال دل مان خوب است!
وقتی در مورد هدف ها صحبت می کنیم، منظور این است که در زندگی می خواهیم چه چیزی را به دست آوریم ولی وقتی از ارزش ها صحبت می کنیم منظور این است که می خواهیم در راه رسیدن به اهداف خود چگونه رفتار کنیم و چه شیوه ای را در کردار و گفتار خود در پیش گیریم.
ارزش ها به طور کلی در مورد چگونه رفتار کردن ما صحبت می کنند، چه در زمانی که به هدف های خود رسیده باشیم و شرایط زندگی مان ایده آل است و چه زمانی که به هدف خود دست پیدا نکرده باشیم و اوضاع، مطلوب ما نباشد.
مثلاً اگر فردی تصمیم می گیرد مهربانی با خانواده را ارزش خود قرار دهد، نباید تنها زمانی که همه چیز خوب و ایده آل است مهربان باشد و به محض بهم ریختن اوضاع از خود رفتارهای خشن و گفتارهای سرکوب کننده را بروز دهد.
ارزش ها به زبان ساده یعنی از نظر ما؛
- انجام دادن چه کارهایی خوب است؟
- چگونه انجام دادنشان مطلوب من است؟
برای درک بیشتر ارزش ها بیایید ببینیم ارزش ها چه نیستند و فکرهای اشتباهی در مورد ارزش ها چیستند.
فکرهای اشتباهی درباره ارزشها
خیلی ها وقتی سخن از ارزش می شود به سراغ واژه هایی می روند که از نظر اکثریت افراد جامعه و یا فرهنگ اخلاقی حاکم بر جامعه پذیرفته و مثبت تلقی شود ولی این طرز تفکر اشتباه است.
- ارزش ها خوب و بد نیستند
ارزش ها قضاوت نمی شوند. این طور نیست که به برخی از آن ها بگوییم خوب وبه برخی دیگر بگوییم بد. هر کسی بنا به میل درونی خود ارزشی را برمی گزیند و این رفتار او نباید از سوی دیگران مورد قضاوت قرار گیرد. مثلاً فردی لذت طلبی را ارزش خود تعریف می کند، او همیشه و در همه حال به دنبال تجربه های لذت بخش و ایجاد شرایط لذت بخش برای خود و دیگران است.
رفتارها تا زمانی که حقی را از کسی ضایع نکند و آسیبی به دیگران نرسانند می تواند برای شخص ارزش تلقی شود. او تصمیم گرفته این گونه رفتار کند و کاملاً در چگونگی آن صاحب اختیار است.
مثال دیگر می تواند ماجراجویی باشد و همین طور هیجان. این ها هم می تواند انتخاب های شخص باشد. فردی که در زندگی به دنبال تجربه های نو، جستجوگری و ابداع فعالیت های مهیج و تازه است.
در انتهای مقاله، لیستی از ارزش ها را با یکدیگر مرور خواهیم کرد.
- ارزش ها هدف نیستند
اغلب افراد در جواب چه کسی می خواهی بشوی؟ این گونه پاسخ می دهند:
«می خواهم شرکت خودم را داشته باشم و در حیطه کاری مورد علاقه خود موفق ترین بشوم»
«می خواهم مهندس شوم و یا می خواهم دکتر شوم، می خواهم مدرس و … بشوم»
هیچ کدام از این پاسخ ها، جواب صحیح سؤال فوق نیست!
ارزش ها چیزی نیستند که بشود آن ها را یک بار برای همیشه به دست آورد، بلکه رفتارهایی در حال گسترش و متنوع هستند. ما هدف هایمان نیستیم، وجود و هستی ما با ارزش های مان تعریف می شود نه دستاوردهای ما در زندگی.
ارزش ها روی فرآیند زندگی متمرکزند و موقعیت این جا و اکنون را فراهم می کنند، ولی هدف ها در مورد آینده هستند.
ارزش ها در دیگران پیدا نمی شوند!
فردی می گفت که ارزش من در زندگی آرامش داشتن است ولی همکاران من در محل کار نمی گذارند من آرامش داشته باشم. این فرد در حقیقت خواسته خود را بیان نموده که می خواهد در محل کارش آرامش داشته باشد، نه ارزش خود را. وقتی ما ارزشی را در زندگی برای خود قرار می دهیم نباید آن را در دیگران جستجو کنیم. ارزش ها نحوه رفتار ما هستند نه خواسته و هدف ما. این فرد می تواند در دفتری که شلوغ است رفتاری باآرامش را در پیش گیرد تا طبق ارزش خود عمل کرده باشد.
به طور کلی ارزش ها چه می خواهم نیستند. ارزش ها چگونه می خواهم باشم هستند. چون ما کنترل زیادی روی این که چطور عمل می کنیم داریم، در حالی که کنترل کمی روی آن چه به دست می آوریم، داریم.
مزایای فوق العاده ارزش ها
شاید تا به اینجا با واژه ارزش ها تا حدودی آشنا شده باشید ولی برای آگاه شدن از نقش بسیار مؤثر آنها در زندگی مان بیایید مزایای آن ها را با یکدیگر برشماریم:
- ارزش ها قطب نما و جهت دهنده هستند و چگونگی مسیر زندگی ما را نشان می دهند.
- زیستن با ارزش ها زندگی آگاهانه را به ما هدیه می دهد.
- با ارزش هاست که احساس سرزندگی و زنده دلی در زندگی ما جاری می شود.
- احساس آزادی و افزایش انعطاف پذیری را در ما ایجاد می نمایند.
- ساده شدن تحمل سختی ها و متعجب ماندن اطرافیان در توانمندی ما هنگام مواجه با مشکلات و سختی های زندگی نیز از دیگر مزایای ارزش ها می باشد.
حال که ارزش ها را به درستی شناختیم و از نقش مؤثر آن ها در زندگی خود مطلع شدیم برویم بر سر این موضوع که چگونه قطب نماهای زندگی خود را پیدا کنیم؟
تمرینات پیدا کردن ارزش ها
تمرین اول: چوب جادویی
فکر کنید من یک چوب جادویی دارم و آن را در هوا برای شما تکان می دهم و به شما می گویم: از این به بعد هیچ کسی با شما کاری ندارد. با در نظر گرفتن این شرایط شما چگونه رفتار خواهید کرد؟ ( شاید بگویید: به سلامت جسم و روان خود بیشتر اهمیت می دهم و یا وقت بیشتری به افراد خاصی اختصاص می دهم و….)
تمرین دوم: ناحیه های زندگی
در این تمرین ما در چهار ناحیه زندگی خود، ارزش هایمان را مشخص می کنیم یعنی این که در این نواحی می خواهیم چگونه انسانی باشیم و چه رفتاری را در پیش گیریم:
ناحیه ی روابط ؛ مثلاً می خواهم مهربان، قدرشناس و یا شوخ طبع باشم.
ناحیه ی شغل و تحصیلات؛ مثلاً می خواهم مسئولیت پذیر، نمونه ، چشم گیرو یا اینکه فردی معمولی باشم.
ناحیه ی سلامت و رشد فردی؛
اینکه دوست دارم چه برنامه ی مشخص و روتینی داشته باشم؟
دوست دارم چه تغییری در زندگی روزمره ی خود به وجود آورم؟
دوست دارم چطور با بدنم رفتار کنم؟
ناحیه ی تفریح؛
اینکه چه نوع سرگرمی را دوست دارم در اوقات فراغتم انجام دهم؟
چه فعالیت هایی را دوست دارم شروع کنم؟
چه فعالیت هایی را دوست دارم در زندگی دوباره از سر بگیرم؟
تمرین سوم: تولد هشتادسالگی
تصور کنید تولد هشتادسالگی شما رسیده در این زمان اگر به گذشته برگردید دوست دارید چه تغییراتی در زندگی و احساسات گذشته خود ایجاد کنید؟
تمرین چهارم: پیدا کردن ارزش ها با الگوهای شخصیتی
اینکه در زندگی، چه کسانی برای شما تحسین برانگیز هستند؟ لزوماً افراد بسیار موفق جواب این سؤال نیستند. شاید رفتار فوق العاده ای در یک فرد معمولی برای شما تحسین برانگیز باشد بنابراین همان رفتار می تواند ارزش شما باشد.
چه کسانی برای من تحسین برانگیز هستند؟
کدام رفتارشان برای من جذاب است؟
تمرین پنجم: پیدا کردن ارزش ها با رنج ها و تنفرها
چه چیزی در زندگی مرا رنج می دهد؟
ترس ها و نگرانی های من کدامند؟
چه چیزی نفرت مرا برمی انگیزد؟
نقطه ی مقابل پاسخ این سؤالات ارزش های ماست. مثلاً اگر فردی دروغ می گوید و شما از او متنفر هستید پس صداقت یکی از ارزش های شما در زندگی است.
اگر خشم و عصبانیت افراد باعث رنج و نگرانی شما می شود و دوست ندارید شما هم متقابلاً با او چنین رفتاری داشته باشید به این نتیجه می رسید که آرامش و مهربانی ارزش شما در زندگی است.
تمرین ششم: پیدا کردن ارزش ها با فهرست
امیدوارم تا به اینجای مقاله توانسته باشید برخی از ارزش های خود را شناسایی کنید. اگر هنوز موفق به این کار نشده اید، فهرست زیر می تواند به شما کمک بیشتری نماید. در مقابل هر ارزش لطفاً برای خود میزان اهمیت آن را مشخص نمایید. برای این کاراز کلماتی همچون؛ خیلی مهم، مهم و کم اهمیت استفاده کنید که البته می توانید به اختصار حروف خ،م،ک را به کار ببرید. در این تمرین دقت کنید که هیچ کدام از ارزش ها درست یا غلط نیستند و فقط سلیقه و نظر شما مهم است.
پذیرش: پذیرفتن خود، دیگران و زندگی
ماجراجویی: تجربیات نو را تجربه کردن
قاطعیت: اقدام کردن ضمن احترام به حقوق دیگران برای دریافت حقوق انسانی خود و پاسخ به نیازهای شخصی
اصالت: خود واقعی بودن
مراقبت: مراقب خود، دیگران یا محیط زیست بودن
مهربانی کردن: بروز رفتارهای مهربانانه نسبت به خود و دیگران به خصوص در مواقع سختی
هیجانی: جستجوگری، ابداع فعالیت های مهیج و تازه
غمخواری و شفقت: مهربان بودن با خود و دیگران، دلسوز دیگران بودن در هنگام درد و رنج
ارتباط: معطوف کردن تمام حواس به کار در حال اجرا یا شخص در حال صحبت
مشارکت: همیاری وکمک
سخاوتمندی: بخشش، مهربانی و مشارکت
همکاری: همراهی و مشارکت با دیگران
شجاعت: دلیر و نترس بودن ، ایستادگی در برابر ترس و اضطراب
خلاقیت: خلاق و مبدع بودن در کار و بازی
کنجکاوی: علاقه مند بودن به کشف و شناسایی، تمایل شدید به فهم و یادگیری
تشویق و دلگرمی: تشویق و تحسین رفتارهایی که برای خود و دیگران ارزشمند است
انصاف و عدالت: داشتن رفتار منصفانه نسبت به خود و دیگران، دفاع از حقوق خود و دیگران
تندرستی: حفظ نگهداری و مراقبت از سلامت خود
انعطاف پذیری: سازگاری با شرایط سخت و چالش برانگیز از روی میل
آزادی: تبعیت نکردن از دیگران و آزادی عمل دادن به دیگران برای انتخاب راه و روش زندگی
دوستی: برخورد گرم و صمیمی، گشوده و پذیرا بودن، کمک و یاری دادن به دیگران
بخشش: بخشش داشتن نسبت به خود و دیگران، رهاکردن سرزنشگری
تفریح و نشاط: خندیدن، شوخ طبعی شرکت در فعالیت ها و بازی های مفرح یا ایجاد شرایط و محیط شوخی و تفریح
قدرشناسی: قدرشناسی از خود و دیگران و دنیای پیرامون
صداقت: درستکار و راستگوبودن ، صاددق بودن با خود و دیگران
پشتکار: سخت کوشی، ادامه ی راه تا رسیدن به هدف
متعهد بودن: وفای به عهد
صمیمیت: گشاده روبودن و باز بودن در برابر دیگران، درمیان گذاشتن افکار و احساسات با دیگران، نزدیکی فکری ،عاطفی و فیزیکی
مهربان بودن: محبت و توجه به دیگران، مراقبت از خود و دیگران و دنیای پیرامون
عشق: دوستانه رفتارکردن و عشق ورزی به خود و دیگران
ذهن آگاهی: هوشیار و کنجکاوبودن، برقراری تماس با آن چه در لحظه می توان تجربه کرد.
نظم: منظم و مرتب بودن
استقامت: انجام تکالیف و وظایف با جدیت حتی با وجود ترس و مشکل
احترام: رفتار محترمانه با خود و دیگران، توجه صمیمانه و رعایت حال دیگران
مسئولیت پذیری: پذیرفتن مسئولیت افکار، احساسات و اعمال خود، پاسخگوبودن و داشتن رفتار مسئولانه
امنیت: توجه به ایمنی خود و دیگران، پشتیبانی و حمایت
لذت طلبی: به دنبال تجربه های لذت بخش بودن، ایجاد شرایط لذت بخش برای خود و دیگران
تمایلات جنسی: شناخت درست تمایلات جنسی، ابراز و بیان تمایلات جنسی خود
مهارت: استفاده ی مداوم از مهارت های خود، ارتقای دائمی مهارت ها
حمایتگری: یاری کننده ، در دسترس بودن برای خود ودیگران
اعتماد و معتمد بودن: مورد اعتمادبودن و اعتماد کردن به دیگران
بیش از حد انتظار بودن: ظاهر شدن و انجام کار بیش از حد توقع دیگران
بسیار خوب دوست عزیز، امیدوارم به تمرینات مقاله عمل کنید تا موفق به تعیین ارزش های خود گردید. باید ارزش ها را در تار و پود رفتارهای مان جاری سازیم تا زندگی غنی و با معنایی را تجربه نماییم. در انتخاب ارزش های مان مهربانی را فراموش نکنیم چون:
با سپاس از استاد محمد پیام بهرام پور
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
اشتباهات رایج در هدف گذاری
چگونه هدف خود را انتخاب نمائیم
1 دیدگاه
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
چقدر خوب بود خیلی کمکم کرد ممنون از شما?